نت‌های آروماتیک در عطرسازی به مجموعه‌ای از رایحه‌های گیاهی و ادویه‌ای اشاره دارند که از گیاهان معطر خاص به دست می‌آیند. این نت‌ها معمولاً بوی تند، تازه و گیاهی دارند و اغلب در عطرهای مردانه، به‌ویژه در دسته‌های فوژه (Fougère) و ادکلن‌ها، استفاده می‌شوند، هرچند در عطرهای زنانه نیز کاربرد دارند. این اصطلاح در عطرسازی با معنای شیمیایی یا روزمره «آروماتیک» متفاوت است و به‌طور خاص به بوهای ناشی از گیاهان معطر و ادویه‌ها مربوط می‌شود.
همه ما دوست داریم یکدیگر را بهتر درک کنیم و زبانی مشترک داشته باشیم. به همین دلیل، گاهی تعریف دقیق اصطلاحات و توافق بر معانی واژه‌ها اهمیت زیادی پیدا می‌کند تا مطمئن شویم منظورمان یکی است. در دنیای عطرها، واژگان تخصصی پر از کلماتی است که به نظر آشنا می‌آیند اما می‌توانند گمراه‌کننده باشند: سدر، میموزا، خزه، استیراکس، لیاتریس، کاستوس، عنبر و غیره.
از دیدگاه زیست‌شناسان، عطرسازان این واژه‌ها را با معانی کاملاً متفاوتی به کار می‌برند (هرچند مهم این است که خودشان منظور یکدیگر را متوجه می‌شوند). اما استفاده عطرسازان از واژه‌های شیمیایی مثل «آلدئید» یا «لاکتون» گاهی می‌تواند برای شیمی‌دان‌ها شوکه‌کننده باشد.
واژه «آروماتیک» و معانی چندگانه آن
یکی از واژه‌هایی که به نظر ساده می‌آید اما در عمل ابهام زیادی ایجاد می‌کند، کلمه «آروماتیک» است. این کلمه در عباراتی مثل «ترکیب آروماتیک»، «نت‌های آروماتیک» و «ماده آروماتیک» معانی کاملاً متفاوتی دارد. در واقع، سه نوع «آروماتیک» وجود دارد که هر یک بسته به زمینه کاربرد (و اینکه چه کسی از آن استفاده می‌کند؛ فروشنده، عطرساز یا شیمی‌دان) معنای خاص خود را دارد. بیایید این ابهام را برطرف کنیم.
۱. معنای روزمره: آروماتیک به معنای معطر
طبق تعریف فرهنگ لغت، «آروماتیک» به معنای معطر، دارای بوی خوش و قابل‌توجه است که می‌تواند به چیزی عطر ببخشد (ریشه این واژه از کلمه یونانی ἄρωμα به معنای بخور و عطر گرفته شده است). در زندگی روزمره، ما معمولاً از این کلمه برای اشاره به محصولاتی مثل شمع‌های آروماتیک، دیفیوزرها، نمک‌های حمام، چوب‌های معطر و روغن‌ها استفاده می‌کنیم؛ محصولاتی که برای خوشبو کردن محیط و ایجاد حس لذت طراحی شده‌اند.
۲. معنای عطرسازی: نت‌های آروماتیک (گیاهان معطر)
در متون و توصیفات عطری، کلمه «آروماتیک» گاهی در زمینه‌ای خاص‌تر به کار می‌رود که ممکن است باعث سردرگمی شود؛ مثلاً عطرهای «فوژه آروماتیک»، «نت‌های آروماتیک» یا «جهت‌گیری آروماتیک». آیا منظور «فوژه معطر» است؟ مگر بقیه عطرها معطر نیستند؟ خیر، در اینجا معنا تخصصی‌تر است.
در عطرسازی، «نت‌های آروماتیک» به نت‌های گیاهان معطر و ادویه‌ای اشاره دارد که در زبان انگلیسی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- ادویه‌ها (Spices): شامل میوه‌ها، دانه‌ها، پوست و غنچه‌های خشک‌شده مثل فلفل یا دارچین.
- گیاهان معطر (Aromatic Herbs): شامل گیاهانی از خانواده نعناعیان (مریم‌گلی، رزماری، آویشن، انواع نعناع، مرزنجوش، پونه، ریحان و حتی گاهی اسطوخودوس) و خانواده چتریان (شوید، انیسون، گشنیز، جعفری، زیره) و برخی دیگر مثل ترخون، بابونه و وربنا.
این نت‌ها معمولاً در عطرهای مردانه مثل فوژه‌ها و ادکلن‌ها دیده می‌شوند، اما استفاده از آن‌ها در عطرهای زنانه هم غیرمعمول نیست. برای مثال، عطرهایی مثل کابوشار، آروماتیکس الکسیر، جاسمین روژ تام فورد، اترنیتی کلوین کلاین، دیا آمواژ و ویکند بربری با نت‌های آروماتیکی مثل مریم‌گلی، حس خوشایندی را ایجاد کرده‌اند و مورد استقبال قرار گرفته‌اند.
۳. معنای شیمیایی: آروماتیسیته و ساختار مولکولی
شیمی‌دان‌ها معنای کاملاً متفاوتی برای «آروماتیک» دارند که ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد. برای توضیح ساده، باید کمی به تاریخ شیمی برگردیم:
- در سال ۱۸۲۵، مایکل فارادی، فیزیک‌دان و شیمی‌دان انگلیسی، ماده‌ای به نام بنزن را از گاز حاصل از زغال‌سنگ جدا کرد.
- در سال ۱۸۶۵، فردریش آگوست ککوله، شیمی‌دان آلمانی، ساختار بنزن را کشف کرد. او فرض کرد بنزن یک حلقه شش‌ضلعی از اتم‌های کربن است که پیوندهای تک و دوگانه در آن به‌صورت متناوب قرار دارند. این ساختار به «حلقه بنزن» معروف شد.
ککوله به دلیل بوی خاص برخی از این ترکیبات، آن‌ها را «آروماتیک» نامید و مفهوم «آروماتیسیته» را برای توصیف پایداری خاص این حلقه‌ها (به دلیل پیوندهای متناوب) معرفی کرد. اما برخلاف تصور، آروماتیسیته در شیمی هیچ ربطی به بو ندارد!
در شیمی مدرن، بنزن یک شش‌ضلعی مسطح است که الکترون‌های π آن در یک ساختار یکپارچه قرار دارند (اغلب با یک دایره در وسط حلقه نشان داده می‌شود). بسیاری از ترکیبات آروماتیک (از نظر شیمیایی) اصلاً بویی ندارند؛ مثلاً ککولن (ترکیبی با ۱۲ حلقه بنزنی) به دلیل جرم مولکولی بالا (بیش از ۶۰۰ دالتون) قابلیت تبخیر و رسیدن به گیرنده‌های بویایی را ندارد.
جالب است بدانید که شیمی‌دان‌ها حتی مفهومی به نام «ضدآروماتیک» دارند که البته هیچ ارتباطی با بوی بد ندارد و صرفاً به ساختار شیمیایی اشاره می‌کند.
تفاوت کلیدی در ترکیبات معطر
اکثر مواد معطر در عطرسازی (مثل لینالول، آمبروکسان، هدیون، یونون‌ها، اتیل مالتول، کاشمران و ایزو ای سوپر) از نظر شیمیایی آروماتیک نیستند. اما اگر در متنی خواندید که بوی یک گل یا میوه به ترکیبات آروماتیک نسبت داده شده، منظور ترکیباتی با حلقه بنزن است (مثل بنزآلدئید، فنیل‌اتیل الکل، اوژنول یا وانیلین) که باز هم اطلاعاتی درباره نوع رایحه (شیرین، تلخ و غیره) نمی‌دهد.
ترکیبات آروماتیک گیاهی
ترکیبات آروماتیک در گیاهان از مسیرهای متفاوتی نسبت به ترپن‌ها یا مشتقات اسیدهای چرب تولید می‌شوند. برخی از معروف‌ترین این ترکیبات که در عطرسازی رایج‌اند عبارت‌اند از:
- بنزآلدئید (بوی بادام)
- اوژنول (بوی میخک)
- وانیلین (بوی وانیل)
- فنیل‌اتیل الکل (بوی گل رز)
چالش برای علاقه‌مندان
در لیست زیر، یک ماده وجود دارد که از نظر شیمیایی آروماتیک نیست. آیا می‌توانید آن را پیدا کنید؟
سافرالئین، کالون، گالاکسولید، کتون تمشک، آلدئید دارچین، بتا-داماسنون، کتون مشک، پتالیا، گوایاکول، گاردنول، آمیل سالیسیلات.
(پاسخ: کالون؛ این ماده ساختار حلقه بنزنی ندارد و از نظر شیمیایی آروماتیک محسوب نمی‌شود.)
نتیجه‌گیری:
- در فروشگاه: وقتی فروشنده از «شمع آروماتیک» صحبت می‌کند، منظور محصولی معطر و خوشبو است.
- در عطرسازی: «نت‌های آروماتیک» به گیاهان معطر مثل مریم‌گلی، رزماری یا آویشن اشاره دارد.
- در شیمی: «آروماتیسیته» به ترکیبات با حلقه بنزن یا ساختارهای مشابه مربوط است و ارتباطی با بو ندارد.
این تفاوت‌های معنایی نشان می‌دهد که درک درست واژه «آروماتیک» به زمینه و کاربر آن بستگی دارد. با این توضیحات، امیدواریم ابهامات برطرف شده باشد.
معرفی یارا صورتی عطری آروماتیک زنانه از برند لطافه
عطر ادکلن یارا صورتی لطافه ترکیبی بی‌نظیر از نُت‌های شرقی و گل‌فام است که در اولین اسپری، شما را در هاله‌ای از لطافت و زنانگی غرق می‌کند.
ادکلن یارا صورتی با طبع معتدل و شیرین خود، برای خانم‌های خوش‌سلیقه که به دنبال عطری خاص و منحصر به فرد هستند، انتخابی ایده‌آل است.
عطر یارا صورتی برای خانم‌هایی که به رایحه‌های شیرین و گلی علاقه دارند و می‌خواهند عطری زنانه و جذاب داشته باشند، انتخاب مناسبی است. یارا صورتی برای استفاده در موقعیت‌های مختلف، از جمله مهمانی‌ها، دورهمی‌ها و استفاده روزانه مناسب است.
